در این نوشتار به بررسی دیدگاه های دانشمند و متفکر شهید مرتضی مطهری (ره) در باب اقتصاد و تولید ملی می پردازیم.
استاد شهید مرتضی مطهری از تأثیرگذارترین شخصیت هایی است که در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در همه زمینه‌ها به ویژه در تبیین مبانی ایدئولوژیکی نقش بسزایی داشته است.
شهید مطهری با بیان و عمل خود نشان داد که جهان بینی اسلامی با جهان بینی غرب به هیچ عنوان قابل انطباق نیست و جهان بینی شرق محتاج جهان‌بینی غرب نیست؛ استاد شهید در آثار خود می‌گوید یگانه مکتبی که صلاحیت رهبری جامعه بشری را دارد اسلام است و تصریح می کند که غرب با همه پیشرفتی که در علوم و تکنولوژی دارد باید فلسفه زندگی را از شرق و از اسلام بیاموزد.
برای بررسی موضوع «تولید و سرمایه ملی و اقتصاد» در اندیشه سیاسی اجتماعی شهید مطهری در ابتدا باید بدانیم مرکز ثقل اندیشه استاد برای تحقق تولید ملی چه در ابعاد اقتصادی و عرصه سخت افزار و چه در زمینه تولید نرم افزاری و اندیشه مسأله استقلال است لذا باید مساله استقلال را به عنوان یکی از مولفه‌های اساسی در اندیشه ایشان محسوب کنیم.
استقلال در همه زمینه‌ها مخصوصا استقلال سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در منظومه فکری شهید مطهری جایگاهی بسیار اساسی دارد؛ استقلال یعنی این که ملتی بتواند بر سرنوشت خود مسلط باشد و اجازه ندهد دیگران برای او تصمیم‌گیری کنند. اگر این امر تحقق یافت در واقع عزت نفس و افتخاراتی که یک ملت می تواند برای تاریخ و هویت خودش رقم بزند تحقق یافته است.
شهید مطهری هنگامی که در آثار خود گونه‌های استقلال را مطرح می‌کند بر استقلال اقتصادی (تحت بحث عدالت اجتماعی) تاکید ویژه دارد و معتقد است که اگر استقلال اقتصادی به معنی برآوردن نیازهای اساسی جامعه تحقق پیدا کند از سلطه دیگر کشورها بر جامعه اسلامی جلوگیری می‌کند و این امر در سایه برپایی عدالت اجتماعی میسر خواهد بود. در حقیقت شهید مطهری موضوع استقلال اقتصادی را که از طریق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی باید دنبال شود، یک موضوع سیاسی و عاملی برای جلوگیری از سلطه سیاسی دیگر کشورها بر جامعه اسلامی قلمداد می‌کند.
توسعه و پیشرفت در کلام شهید مطهری :
شهید مطهری بعد از موضوع استقلال به بحث توسعه می‌پردازد و بیان می‌دارد: اگر خواسته باشیم پیشرفت و توسعه داشته باشیم به هیچ وجه نباید از نسخه‌های غربی که به درد کشور ما نمی‌خورد استفاده کنیم چون در نهایت نسخه ای که غرب برای پیشرفت تعریف می‌کند با مبانی دینی و اندیشه سیاسی بزرگان ما انطباق ندارد و اگر بخواهیم به زمینه های توسعه از منظر غرب برسیم باید استقلال خود را از دست بدهیم و این امور زمینه سلطه‌پذیری کشور را آماده می‌کند.
شهید مطهری اعتقاد دارد که مهمترین اسلحه پیشرفت این انقلاب اولا ایمان ملت به ارزشهای خویشتن و بازگشت به ارزشهای اصیل خویش است و ثانیاً باید از تفکرات التقاطی که روشنفکران غربی در جامعه تسری می دهند دوری کنیم و در مجموع این که اگر بخواهیم در زمینه های مختلف توفیقی داشته باشیم اول باید روی پای خودمان بایستیم. جمله معروفی از اقبال لاهوری در کلام استاد آمده است که می‌گوید: «ما اگر خواسته باشیم حرفی برای گفتن داشته باشیم باید ایمان راسخ به استقلال فکری، سیاسی و ارزشهای اجتماعی خودمان داشته باشیم.»
در واقع استاد اعتقاد دارد ما اگر بخواهیم فلسفه زندگی را از ارزشهای خودمان بگیریم زمینه پیروزی را آماده کرده‌ایم و رعایت این امور در نهایت می‌تواند عزت، کرامت و شهامت را به جامعه هدیه کند.
امروز اگر بخواهیم برای تولید، سرمایه ملی و اقتصاد اهمیتی قائل شویم باید در عرصه‌های مختلف آن تلاش کنیم و تلاش و خستگی ناپذیری استاد را برای خود الگو قرار دهیم. شهید مطهری اعتقاد داشت اگر بخواهیم به تولید ملی پاسخ مثبت دهیم باید به شاخصه هایی چند توجه کنیم؛ استاد در ادامه با توجه به آن شاخصه ها زمینه توسعه را مطرح می‌کرد. اگر ما در زمینه توسعه اقتصادی خودکفا شویم در زمینه توسعه سیاسی هم خودکفا خواهیم شد ولی اگر نتوانیم در زمینه اقتصادی خودکفا شویم در زمینه سیاسی هم نخواهیم توانست خودکفا شویم و خدای ناکرده استقلال و آزادی جمهوری اسلامی مورد خدشه قرار خواهد گرفت.
شاخص‌های شهید مطهری در تبیین تلاش اقتصادی :
الف ) مقدس دانستن کار
شهید مطهری معتقد است که جامعه ما و دولتمردان ما باید کار را امری مقدس بدانند چرا که کار در اسلام از امور مقدس است.
ب ) همسویی کار با عبادت و خداپرستی
از نظر اسلام راه، راه خدا و مکتب، مکتب خداست و راه خدا از میان خلق می‌گذرد و اگر تلاش و کار برای خود باشد جنبه نفس پرستی دارد و اگر برای خلق و خدا باشد شرک و دوگانه پرستی است ولی اگر کار خود و خلق را برای خدا انجام دهیم جنبه توحیدی و خدا پرستی دارد. در دیدگاه شهید مطهری کار، عین عبادت است.
پ ) رفع بیکاری از جامعه
ما باید بیکاری را در جامعه ریشه کن کنیم و این موضوع با حمایت از تولید ملی و اقتصاد مقاومتی بطور مستقیم در ارتباط است. ما اگر می‌خواهیم کشور خود را به مرز استقلال برسانیم. این امر در صورتی محقق خواهد شد که هدف معقول باشد و کار بی هدف مانند پوسته بدون هسته است و ارزشی ندارد ما برای بحث تولید ملی و تحقق آن باید زمینه رقابت مثبت و ترکیب دانش با کار را فراهم کنیم و باید توجه داشت که کار اثربخش، کاری است که توام با دانش محوری باشد.
ت ) ترویج فضای توکل به خدا
کار باید در حقیقت ترویج فضای توکل و اعتماد به خدا را ایجاد کند. شهید مطهری نه تنها کار را صرف انرژی در امور مثبت می‌داند بلکه معتقد است اگر کار به معنی واقعی خود انجام گیرد می‌تواند جنبه تربیتی داشته باشد. استاد شهید بیان می‌دارد: «بعد از دیانت چیزی بهتر از کار برای انسان نیست و اگر کار را با روش و هدف عبادت انجام دهیم، آثار پیشرفت را خواهیم دید» کوتاه سخن آن که اگر با نگاه «تولید ملی» مروری بر اندیشه استاد شهید داشته باشیم به این نتیجه می‌رسیم که شهید مطهری در آثار خود به همت و کار، جایگاه مقدس و والایی می‌دهد و با رویکرد دینی این مساله را مطرح می‌کند و همت و کار را دو سرمایه تأمین کننده سعادت و نشانه سلامت روان جامعه معرفی می‌کند.
